Prezydent podpisał 4.8.2023 r. ustawę wprowadzającą zmiany w prawie spadkowym. Wejdą one w życie po upływie 3 miesięcy od opublikowania w Dzienniku Ustaw. 

Generalnie większość zmian należy ocenić pozytywnie. Powinny spowodować uproszczenie i przyśpieszenie postępowań spadkowych. Jednoznacznie negatywnie oceniam zmniejszenie kręgu spadkobierców ustawowych. Dotychczasowy stan prawny obowiązujący od 2.4.2009 roku powodował, że krąg spadkobierców ustawowych był szeroki, a więc rzadziej dochodziło do dziedziczenia przez gminy czy Skarb Państwa w braku spadkobierców ustawowych. Teraz to się zmieni. Zmiany takiej nie może tłumaczyć przejściową niewydolnością wymiaru sprawiedliwość, problemami z ustaleniem spadkobierców, a to wszystko w coraz bardziej cyfrowym świecie i coraz większej liczbie danych o osobach. Znowu odstajemy pod tym względem od wielu krajów europejskich o wysokiej kulturze prawnej.

Jakie są najważniejsze zmiany?

Poszerzono katalog przyczyn uprawniających do uznania danej osoby za niegodną dziedziczenia. 

Spadkobierca może być uznany przez sąd za niegodnego także, jeżeli:

1) uporczywie uchylał się od wykonywania wobec spadkodawcy obowiązku alimentacyjnego określonego co do wysokości orzeczeniem sądowym, ugodą zawartą przed sądem albo przed innym organem albo inną umową; 

2) uporczywie uchylał się od wykonywania obowiązku pieczy nad spadkodawcą, w szczególności wynikającego z władzy rodzicielskiej, opieki, sprawowania funkcji rodzica zastępczego, małżeńskiego obowiązku wzajemnej pomocy albo obowiązku wzajemnego szacunku i wspierania się rodzica i dziecka.

Zawężono krąg spadkobierców ustawowych.

Ograniczono dziedziczenie zstępnych dziadków do ich dzieci (wujkowie i ciotki spadkodawcy) oraz wnuków (rodzeństwo cioteczne lub stryjeczne spadkodawcy). 

Określono wpływ czynności zmierzających do złożenia oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku na bieg terminu do złożenia tego oświadczenia.

Oświadczenie o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku może być złożone w ciągu sześciu miesięcy od dnia, w którym spadkobierca dowiedział się o tytule swego powołania. Brak oświadczenia spadkobiercy w/w terminie jest jednoznaczny z przyjęciem spadku z dobrodziejstwem inwentarza.

– zmiana przewiduje, że dla zachowania terminu, o którym mowa wyżej, wystarczające jest złożenie przed jego upływem wniosku do sądu o odebranie oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku, z kolei w przypadku, gdy złożenie oświadczenia o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku wymaga zezwolenia sądu, bieg terminu na złożenie oświadczenia ulega zawieszeniu na czas trwania postępowania sądowego w tym przedmiocie. 

Sądy spadku zyskały dodatkowe uprawnienia w zakresie wydawania zgody na dokonanie czynności przekraczającej zakres zwykłego zarządu majątkiem dziecka.

– odpadła konieczność kierowania takich wniosków do sądów opiekuńczych,

Uproszczono procedurę odrzucenia spadku w imieniu dziecka.

– np. jeżeli dziecko jest powołane do dziedziczenia wskutek uprzedniego odrzucenia spadku przez rodzica, to czynność polegająca na odrzuceniu spadku w imieniu dziecka przez rodzica, któremu w tym zakresie przysługuje władza rodzicielska, gdy jest dokonywana za zgodą drugiego z rodziców, któremu również w tym zakresie przysługuje władza rodzicielska, albo gdy jest dokonywana wspólnie, nie wymaga zezwolenia sądu opiekuńczego,

Zmodyfikowano obowiązek informowania przez sąd o odrzuceniu spadku oraz o toczącym się postępowaniu o stwierdzenie nabycia spadku.

– o odrzuceniu spadku zawiadamia się wszystkie znane sądowi spadku osoby, które zgodnie z treścią oświadczenia i przedstawionych dokumentów są powołane do dziedziczenia.

Określono treść postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku.

– postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku zawiera: 1) imię i nazwisko spadkodawcy, imiona jego rodziców oraz jego numer PESEL, jeżeli został nadany, datę i miejsce zgonu albo znalezienia zwłok spadkodawcy oraz ostatnie miejsce jego zwykłego pobytu; 2) wszystkich spadkobierców, którym spadek przypadł – ich imię albo imiona, nazwisko, imiona rodziców oraz datę i miejsce urodzenia osób fizycznych, a w przypadku osób prawnych – nazwę i siedzibę; 3) tytuł powołania do spadku i wysokość udziałów w spadku, a w razie dziedziczenia testamentowego – określenie formy testamentu oraz powołanie protokołu otwarcia i ogłoszenia testamentu; 4) sposób przyjęcia spadku; 5) spadkobierców dziedziczących gospodarstwo rolne podlegające dziedziczeniu z ustawy oraz ich udziały w nim.

Masz sprawę spadkową? Zachęcamy do skorzystania z pomocy prawnej kancelarii!