Wśród przedsiębiorców nadal można spotkać się z przekonaniem, że pieniądze wypracowane w ramach działalności gospodarczej prowadzonej przez spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością, przysługują wprost jej wspólnikom. Nie jest to jednak pogląd zgodny z obowiązującymi przepisami. Należy bowiem pamiętać, że spółka z ograniczoną odpowiedzialnością to osoba prawna – podmiot całkowicie odrębny od wspólników, którzy ją założyli. Odrębna podmiotowość spółki z ograniczoną odpowiedzialnością pociąga za sobą skutki między innymi w obrębie sposobów i możliwości wypłaty wspólnikom zysków spółki w postaci dywidendy.

Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością (sp. z o.o.) jest jedną z najpopularniejszych form prowadzenia działalności gospodarczej w Polsce. Jest to spółka kapitałowa, w której wspólnicy nie ponoszą odpowiedzialności za zobowiązania spółki, a ich ryzyko ogranicza się do utraty wniesionych wkładów.

Wspólnicy, zakładając spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością, określają zasady jej funkcjonowania w umowie spółki i wyposażają ją w początkowy majątek, wnosząc wkłady na kapitał zakładowy (aktualnie w wysokości minimalnej 5 tysięcy złotych). Podstawowym celem spółki jest osiąganie zysku, który może być przeznaczony na różne cele, w tym na wypłatę dywidendy wspólnikom.

Podział zysku

Po zakończeniu roku obrotowego, każda spółka ma obowiązek sporządzenia sprawozdania finansowego, które podsumowuje między innymi aktywa i pasywa spółki. Zysk to wartość aktywów, która przewyższa pasywa spółki. Rok obrotowy trwa 12 miesięcy i najczęściej przyjmuje się w umówię spółki, że odpowiada on rokowi kalendarzowemu.

Zgodnie z art. 191 § 1 Kodeksu spółek handlowych (KSH), wspólnik ma prawo do udziału w zysku wynikającym z rocznego sprawozdania finansowego i przeznaczonym do podziału uchwałą zgromadzenia wspólników. Zatem podstawowym warunkiem, który musi zostać spełniony, jest wypracowanie spółkę w danym roku obrotowym zysku.

Zysk spółki może być przeznaczony na pokrycie straty, wypłatę dywidendy, zwiększenie kapitału zapasowego lub inne cele określone w umowie spółki.

Decyzja, jeśli nie została wyłączona spod kompetencji zgromadzenia wspólników, o przeznaczeniu zysku na poszczególne cele należy do zgromadzenia wspólników, które podejmuje ją w drodze uchwały. Powinna ona zostać podjęta na podstawie sprawozdania finansowego spółki, zatwierdzonego przez zgromadzenie wspólników.

Wypłata – dzień dywidendy

Jeżeli roczne sprawozdanie finansowe wykazało, że spółka wypracowała zysk, a wspólnicy podczas zgromadzenia wspólników podjęli uchwałę o podziale zysku, możliwa jest wypłata dywidendy.

Zgodnie z art. 192 KSH, kwota przeznaczona do podziału między wspólników nie może przekraczać zysku za ostatni rok obrotowy, powiększonego o niepodzielone zyski z lat ubiegłych oraz o kwoty przeniesione z utworzonych z zysku kapitałów zapasowego i rezerwowych, które mogą być przeznaczone do podziału.

Kwotę tę należy pomniejszyć o niepokryte straty, udziały własne oraz o kwoty, które zgodnie z ustawą lub umową spółki powinny być przekazane z zysku za ostatni rok obrotowy na kapitały zapasowy lub rezerwowy.

Jeżeli umowa spółki nie stanowi inaczej, zysk przypadający wspólnikom dzieli się w stosunku do ich udziałów. Co istotne, uprawnionymi do dywidendy za dany rok obrotowy są wspólnicy, którym udziały przysługiwały w dniu powzięcia uchwały o podziale zysku. Umowa spółki może upoważniać zgromadzenie wspólników do określenia dnia, według którego ustala się listę wspólników uprawnionych do dywidendy za dany rok obrotowy (jest to tzw. dzień dywidendy). Dzień dywidendy zgromadzenie wspólników może wyznaczyć w ciągu dwóch miesięcy od dnia powzięcia uchwały o podziale zysku. Natomiast, jeżeli zgromadzenie wspólników nie określiło dnia dywidendy w uchwale o podziale zysku, dniem dywidendy jest dzień powzięcia uchwały o podziale zysku.

W konsekwencji podjęcia przez zgromadzenie wspólników uchwały o podziale zysku i wypłacie dywidendy, wspólnik nabywa roszczenie o wypłatę dywidendy (w odpowiedniej wysokości). Roszczenie to może być przedmiotem obrotu – na przykład podlegać cesji.

Zaliczka na poczet dywidendy

Umowa spółki może upoważniać zarząd do wypłaty wspólnikom zaliczki na poczet przewidywanej dywidendy za dany rok obrotowy. Wypłata zaliczki na poczet przewidywanej dywidendy jest możliwa tylko w sytuacji, gdy spółka posiada środki wystarczające na jej wypłatę.

Możliwość wypłaty zaliczki na poczet dywidendy jest obwarowana warunkami odwołującymi się do wyników spółki za poprzedni rok obrotowy. Spółka może bowiem wypłacić zaliczkę na poczet przewidywanej dywidendy, jeżeli jej zatwierdzone sprawozdanie finansowe za poprzedni rok obrotowy wykazuje zysk.

Zaliczka może stanowić najwyżej połowę zysku osiągniętego od końca poprzedniego roku obrotowego,

• powiększonego o kapitały rezerwowe utworzone z zysku, którymi w celu wypłaty zaliczek może dysponować zarząd,
• oraz pomniejszonego o niepokryte straty i udziały własne.

Z kolei w przypadku, gdy w danym roku obrotowym zaliczka na poczet przewidywanej dywidendy została wypłacona wspólnikom, a spółka odnotowała stratę albo osiągnęła zysk w wysokości mniejszej od wypłaconych zaliczek, wspólnicy mają obowiązek zwrócić spółce zaliczki – w całości (w przypadku odnotowania przez spółkę straty) albo w części odpowiadającej wysokości przekraczającej zysk przypadający wspólnikowi za dany rok obrotowy (w przypadku osiągnięcia zysku w wysokości mniejszej od wypłaconych zaliczek na poczet przewidywanej dywidendy).

Dywidenda uprzywilejowana

Jak już wskazano powyżej, w sytuacji typowej, zysk przypadający wspólnikom dzieli się w stosunku do posiadanych przez nich udziałów w spółce. Umowa spółki może jednak przewidywać inne zasady podziału zysku – i uprawniać do dywidendy uprzywilejowanej. Na udział uprzywilejowany w zakresie dywidendy można przyznać uprawnionemu wspólnikowi dywidendę, która przewyższa nie więcej niż o połowę dywidendę przysługującą udziałom nieuprzywilejowanym. Wspólnicy posiadający udziały uprzywilejowane w zakresie dywidendy nie korzystają jednak z pierwszeństwa zaspokojenia przed pozostałymi udziałami, chyba że umowa spółki stanowi inaczej.

Podsumowanie

Podsumowując, podział zysku i wypłata dywidendy w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością są szczegółowo uregulowane przez przepisy kodeksu spółek handlowych, chociaż w określonym zakresie umowa spółki może przewidywać zasady odmienne od kodeksowych. Po spełnieniu się przesłanek umożliwiających podział zysku, decyzja, jeśli nie zostało to wyłączone spod kompetencji zgromadzenia wspólników, o przeznaczeniu zysku na poszczególne cele należy do zgromadzenia wspólników, które podejmuje ją w drodze uchwały. Uchwała ta powinna określać wysokość dywidendy na udział, termin jej wypłaty oraz dzień, od którego wspólnicy są uprawnieni do jej otrzymania.

Co do zasady dywidenda wypłacana jest wspólnikom proporcjonalnie do posiadanych przez nich udziałów, jednak umowa spółki może przewidywać udziały uprzywilejowane – uprawniające do wyższej dywidendy.