Nie sprawdzałem dokładnych danych, ale mogę śmiało zaryzykować stwierdzenie, że spośród wszystkich wydawanych w Polsce zezwoleń i koncesji najwięcej jest wydawanych zezwoleń na sprzedaż detaliczną alkoholu. Zwykle takie zezwolenia stanowią znaczące „aktywa” przedsiębiorstwa. Duży niepokój wśród zarządów spółek handlowych wywołuje kwestia czy takie zezwolenia przechodzą w ramach procesów restrukturyzacyjnych na inne podmioty. Poniżej przedstawiamy stanowisko prawne w sprawie zmiany zezwolenia na sprzedaż alkoholu sporządzone dla jednego z klientów.

Stanowisko prawne w sprawie przeniesienia zezwoleń na sprzedaż alkoholu

Stanowisko dotyczy przeniesienia zezwoleń na sprzedaż alkoholu w przypadku połączenia spółek polegającego na przejęciu „A” spółki komandytowej (spółka przejmowana) posiadającej zezwolenia na sprzedaż alkoholu,  przez „B” spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością (spółka przejmująca). 

Zgodnie z art. 494 Kodeksu spółek handlowych (k.s.h.): 

• spółka przejmująca albo spółka nowo zawiązana wstępuje z dniem połączenia we wszystkie prawa i obowiązki spółki przejmowanej (§1),
• na spółkę przejmującą przechodzą z dniem połączenia w szczególności zezwolenia, koncesje oraz ulgi, które zostały przyznane spółce przejmowanej, chyba że ustawa lub decyzja o udzieleniu zezwolenia, koncesji lub ulgi stanowi inaczej (§2).

Spółka przejmowana posiada 3 zezwolenia na sprzedaż detaliczną alkoholu z dnia (…): nr (…); ważne do (…) r.

W treści tych zezwoleń nie ustanowiono zakazu ich przenoszenia. 

Zasada ograniczonej sukcesji administracyjnoprawnej 

W prawie administracyjnym obowiązuje zasada, że prawa i obowiązki o charakterze administracyjnoprawnym są związane z osobą, dla której zostały ustanowione. Zasadniczo są one nieprzenoszalne, a zmiana tej reguły wymaga istnienia wyraźnej normy prawnej. Taka normą jest art. 494 § 2 k.s.h. Statuuje on zasadę ograniczonej sukcesji administracyjnoprawnej, która stanowi wyjątek od zakazu sukcesji na płaszczyźnie prawa publicznego. Zasada ograniczonej sukcesji uniwersalnej znajdzie zastosowanie dopiero wówczas, gdy ustawa szczególna, odnosząca się do określonych praw lub obowiązków o charakterze administracyjnoprawnym, nie reguluje dopuszczalności ich przejścia na inny podmiot, a decyzja administracyjna, będąca bezpośrednim źródłem tych uprawnień, nie wyłącza ich sukcesji na inny podmiot.

Brak zakazu przenoszenia zezwoleń 

Tak jak wspomniano wyżej przedmiotowe zezwolenia nie zawierają zakazu ich przenoszenia. Można by się dopatrzyć z kolei zakazu przenoszenia zezwolenia na sprzedaż alkoholu w ustawie o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi (dalej też: ustawa). Za tworzący taki zakaz może uchodzić w szczególności art. 18 ust. 7 pkt 6 tej ustawy („wykonywanie działalności gospodarczej w zakresie objętym zezwoleniem tylko przez przedsiębiorcę w nim oznaczonego”). Według mnie takie rozumienie tych przepisów nie jest prawidłowe. 

Przykłady innych ustaw regulujących przenoszenie zezwoleń

O sukcesji administracyjnej można mówić jedynie wtedy, kiedy w sytuację prawną określonego podmiotu wstępuje inny podmiot.

Polski ustawodawca ilekroć zgodnie z art. 494 § 2 na końcu k.s.h. chce wyłączyć możliwość przejścia na spółkę przejmującą zezwolenia, koncesji, licencji itp.,  robi to w sposób wyraźny. 

Tytułem przykładu w ustawie Prawo farmaceutyczne art. 99 ust. 2a pkt 1 stanowi, iż do zezwoleń na prowadzenie apteki nie stosuje się zapisów art. 494 §2 k.s.h. 

Podobnie, ale nie tak samo, w ustawie o transporcie drogowym w art. 13 jest mowa, iż zezwolenia na wykonywanie zawodu przewoźnika drogowego lub licencji nie można odstępować osobom trzecim ani przenosić uprawnień z nich wynikających na osobę trzecią.

Możliwość przeniesienia zezwoleń poprzez decyzję administracyjną

Jednakże organ, który udzielił zezwolenia na wykonywanie zawodu przewoźnika drogowego przenosi, w drodze decyzji administracyjnej, uprawnienia z niego wynikające w razie połączenia, zgodnie z przepisami k.s.h. Oznacza to brak automatyzmu w przenoszeniu tej licencji, ale stwarza możliwość przeniesienia licencji poprzez decyzję administracyjną. 

Brak regulacji dotyczących restrukturyzacji w ustawie o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi

Dodać należy, że ustawa o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi określając w art. 18 ust. 10 i ust. 12 podstawy odpowiednio: cofnięcia i wygaśnięcia zezwolenia na sprzedaż alkoholu, nie przewiduje restrukturyzacji przedsiębiorcy, jako przyczyny cofnięcia lub wygaśnięcia zezwolenia. 

Zgłaszanie zmian dotyczących zezwoleń organowi wydającemu

Zgodnie z art. 18 ust. 12 pkt 4 ustawy zezwolenie wygasa natomiast w przypadku zmiany składu osobowego wspólników spółki cywilnej. Zezwolenie na sprzedaż alkoholu jest wydawane na wspólników spółki cywilnej. Wyżej wymieniony przepis stanowi jedyną regulację związaną ze zmianą przedsiębiorcy, która powoduje wygaśnięcie lub cofnięcie zezwolenia. Gdyby nadawać inne znaczenie art. 18 ust. 7 pkt 6 ustawy tzn., że zabrania on jakichkolwiek zmian osoby przedsiębiorcy (w tym poprzez przekształcenie, podział, łączenie spółek), to art. 18 ust. 12 pkt 4 byłby zbędny, stanowiłby superfluum (zbyteczny zapis). Skoro bowiem działalność objętą zezwoleniem może wykonywać tylko przedsiębiorca oznaczony w zezwoleniu, to zmieniony skład wspólników spółki cywilnej nie jest niewątpliwie nadal „przedsiębiorcą oznaczonym w zezwoleniu”.

Przenoszenie zezwoleń na sprzedaż alkoholu w procesach restrukturyzacyjnych

Zgodnie z art. 18 ust. 7 pkt 7 ustawy wszelkie zmiany dotyczące stanu faktycznego i prawnego objętego zezwoleniem powinny być zgłaszane organowi wydającemu w terminie 14 dni od daty zaistnienia zmiany pod rygorem sankcji z art. 18 ust. 10 pkt 2 ustawy.

Konsekwencje przeniesienia zezwoleń w procesach restrukturyzacyjnych

Przejęcie spółki powoduje przejście na spółkę przejmującą zezwoleń na sprzedaż alkoholu. Oczywiście spółka przejmująca musi przestrzegać warunków zezwoleń na sprzedaż alkoholu (art. 18 ust. 7 ustawy). 

Powyższe znajduje odpowiednie zastosowanie do innych procesów restrukturyzacyjnych – podziału i przekształcenia spółek handlowych. 

Wyrażone wyżej stanowisko jest stosowane w praktyce organów administracji samorządowej wydających zezwolenia na sprzedaż detaliczną alkoholu.