2022-10-25

Krótkie podsumowanie najważniejszych obowiązujących do 13 października 2022 r. zmian w Kodeksie spółek handlowych, o których powinni wiedzieć wspólnicy i członkowie organów spółki z o.o.

Główne kierunki zmian

Zmiany w przepisach k.s.h., obowiązujące od 13.10.2022 r., są jednymi z większych od początku obowiązywania kodeksu. Można je podzielić na trzy grupy:

• wprowadzenie do k.s.h. przepisów o grupie spółek;
• zmiany w funkcjonowaniu rad nadzorczych w spółkach kapitałowych;
• zmiany aspektów organizacji lub funkcjonowania spółek kapitałowych, w tym zarządów spółek kapitałowych.

Tzw. grupa spółek

Nowelizacja wprowadza legalną definicję grupy spółek oraz ustanawia regułę kierowania się przez spółkę dominującą oraz spółkę zależną, które uczestniczą w grupie spółek, obok interesu spółki interesem grupy spółek, o ile nie zmierza to do pokrzywdzenia wierzycieli lub wspólników mniejszościowych albo akcjonariuszy mniejszościowych spółki zależnej.

Nowe przepisy regulują instytucję wiążącego polecenia, dotyczącego prowadzenia spraw spółki, jakie spółka dominująca może wydać spółce zależnej uczestniczącej w grupie spółek.

Znowelizowane przepisy regulują sposób ujawnienia uczestnictwa w grupie spółek oraz skutki tego ujawnienia oraz dają spółce dominującej prawo do przeglądania ksiąg i dokumentów spółki zależnej uczestniczącej w grupie spółek oraz prawo do żądania od niej udzielenia informacji.

Obligują również radę nadzorczą spółki dominującej do sprawowania stałego nadzoru nad realizacją interesu grupy spółek przez spółkę lub spółki zależne uczestniczące w grupie spółek, chyba że umowa albo statut spółki dominującej lub spółki zależnej przewiduje inaczej.

Przepisy przyznają wspólnikom mniejszościowym spółki zależnej uczestniczącej w grupie spółek szczególne uprawnienia związane z kontrolą działalności grupy spółek oraz z odkupem ich udziałów lub akcji przez spółkę dominującą.

Regulują również odpowiedzialność spółki dominującej za szkodę będącą następstwem wykonania wiążącego polecenia przez spółkę zależną uczestniczącą w grupie spółek, przy czym jest to odpowiedzialność wobec:

• spółki zależnej;
• wspólnika albo akcjonariusza spółki zależnej;
• wierzyciela spółki zależnej;

a także – sposób ustania uczestnictwa w grupie spółek.

Rady nadzorcze spółek kapitałowych

Zmiany w zakresie dotyczącym rad nadzorczych spółek kapitałowych ustanawiają nowe obowiązki dotyczące staranności członka rady nadzorczej lub komisji rewizyjnej spółki kapitałowej, a także precyzują uprawnienia rady nadzorczej w spółkach kapitałowych związane z żądaniem przez nią dostępu do informacji, dokumentów, sprawozdań lub wyjaśnień.

Nowe przepisy formalizują powoływanie komitetów rady nadzorczej spółki kapitałowej i doradców rady nadzorczej w spółkach kapitałowych oraz uszczegóławiają przepisy dotyczące odbywania posiedzeń przez radę nadzorczą.

Funkcjonowanie spółek kapitałowych

Zmiany w zakresie dotyczącym aspektów organizacji lub funkcjonowania spółek kapitałowych przede wszystkim wprowadzają regułę, zgodnie z którą kadencję zarządu w spółce kapitałowej oblicza się w pełnych latach obrotowych, chyba że umowa lub statut spółki stanowi inaczej.

Nowelizacja uszczegóławia przepisy o protokołowaniu posiedzeń zarządu w spółkach kapitałowych, a także wprowadza obowiązki staranności i lojalności wobec spółki po stronie członków zarządu spółki kapitałowej.

Przepisy zakazują ujawniania tajemnicy spółki także po wygaśnięciu mandatu, precyzują rodzaje informacji, jakie zarząd spółki kapitałowej obowiązany jest udzielać radzie nadzorczej spółki oraz sposób udzielania tych informacji.

Precyzują również, że członek zarządu, rady nadzorczej, komisji rewizyjnej oraz likwidator spółki kapitałowej nie narusza obowiązku dołożenia staranności wynikającej z zawodowego charakteru działalności, jeżeli postępując w sposób lojalny wobec spółki działa w granicach uzasadnionego ryzyka gospodarczego, w tym na podstawie informacji, analiz i opinii, które powinny być w danych okolicznościach uwzględnione przy dokonywaniu starannej oceny.

Zmianie ulegają także przepisy dotyczące przedawnienia roszczeń o naprawienie szkody spowodowanej przez członków organów lub likwidatorów spółek w związku z połączeniem spółek lub podziałem spółki.

Nowelizacja ustanawia także nowe przepisy karne sankcjonujące niektóre wprowadzane przezeń obowiązki.

Podsumowanie

Celem omawianych zmian k.s.h. było:

• wprowadzenie do polskiego prawa prywatnego przepisów o grupie spółek, czyli przepisów prawa holdingowego (takie przepisy obowiązują już w prawie publicznym – np. w podatkowym);
• poprawienie efektywności funkcjonowania spółek handlowych poprzez uporządkowanie lub rozbudowanie niektórych przepisów, zwłaszcza budzących wątpliwości i trudności interpretacyjne.

W k.s.h. znajdowały się do tej pory przepisy definiujące spółkę dominującą i spółkę zależną oraz regulujące niektóre konsekwencje prawne zaistnienia pomiędzy spółkami stosunku dominacji i zależności, ale samo zaistnienie pomiędzy spółkami stosunku dominacji i zależności nie tworzyło jeszcze samo przez się z tych spółek grupy spółek lub holdingu w ścisłym tego słowa znaczeniu.

Teraz, po spełnieniu dodatkowych warunków, będzie to możliwe. Regulacja grupy spółek nie ma charakteru kompleksowego a jedynie częściowy (ograniczony), rozwiązywanie wielu szczegółowych problemów prawnych w tym względzie jest pozostawione praktyce gospodarczej, doktrynie prawa oraz orzecznictwu sądowemu. Ograniczona regulacja prawa holdingowego w k.s.h. powoduje zarazem brak ingerencji w obszar prawa podatkowego, w szczególności w zakresie podmiotów powiązanych, cen transferowych i zasady ceny rynkowej.

Prawo grupy spółek zostało tak skonstruowane, aby realizowało funkcję ochronną i funkcję organizacyjną. Realizacja pierwszej polega na polepszeniu ochrony osób trzecich przed zagrożeniami wynikającymi z istnienia grupy spółek, co dotyczy zwłaszcza ochrony wspólników mniejszościowych i wierzycieli spółki zależnej.

Z kolei funkcja organizacyjna polega na umożliwianiu i ułatwianiu spółkom wchodzącym w skład grupy oraz organom i menedżerom tych spółek sprawnego zarządzania całością i częściami składowymi grupy, a ponadto funkcja ta polega na zorganizowaniu stosunków prawnych w ramach grupy spółek.

W kolejnym wpisie omówimy zmiany dotyczące funkcjonowania rady nadzorczej i zarządu w spółce z o.o.