2018-08-08

6 czerwca 2018 r. Naczelny Sąd Administracyjny wydał przełomowy wyrok (sygn. akt II FSK 1526/16), z którego wynika, iż w przypadku darowizny z poleceniem na rzecz obdarowanego nie trzeba będzie płacić podatku od spadków i darowizn.

Do tej pory podatek od spadków i darowizn obowiązani byli płacić wszyscy podatnicy, z tym zastrzeżeniem, że pewne grupy podatkowe mogły zostać od tego obowiązku zwolnione po spełnieniu określonych warunków. Na przykład członkowie najbliższej rodziny (małżonek, wstępni, zstępni, pasierb, rodzeństwo, ojczym, macocha, czyli tzw. grupa zerowa) mogą skorzystać z prawa do zwolnienia, jeżeli w terminie 6 miesięcy od dnia otrzymania darowizny (co do zasady) dokonają do Naczelnika Urzędu Skarbowego stosownego zgłoszenia i udokumentowania.

Sytuacja ta zmieniła się po wydaniu przez NSA przytoczonego wyroku. Sąd rozstrzygnął w nim kwestię opodatkowania darowizny otrzymanej przez podatniczkę. W darowiźnie tej zawarte zostało polecenie, zgodnie z którym podatniczka część otrzymanej kwoty ma przekazać swojemu mężowi, a pozostałą część winna przeznaczyć na zakup własnego mieszkania. W rozpoznawanej przez NSA sprawie podatniczka otrzymała darowiznę od matki, dzięki czemu znalazła się w w/w zerowej grupie podatkowej. Nie dotrzymała jednak terminu do złożenia odpowiedniego zgłoszenia do Urzędu Skarbowego, a co za tym idzie nie mogła skorzystać ze wspomnianego zwolnienia. W zaistniałej sytuacji powołała się na treść przepisu art. 7 ust. 2 ustawy o podatku od spadków i darowizn, zgodnie z którym wykonanie przez podatnika polecenia zawartego w darowiźnie zmniejsza podstawę opodatkowania darowizny. Podatniczka podnosiła, że przepis ten znajdzie zastosowanie w przytoczonym przez nią stanie faktycznym. Odmienne stanowisko przedstawił Dyrektor Izby Skarbowej, wskazując, iż przepis ten znajdzie zastosowanie jedynie w sytuacji, gdy darowizna zostanie obciążona poleceniem na rzecz osoby trzeciej. Ze stanowiskiem podatniczki zgodził się natomiast NSA, wskazując iż podatnik nie będzie musiał zapłacić podatku od spadku i darowizn, jeśli długi i ciężary darowizny pokryją wartość nabytych rzeczy i praw majątkowych. Ciężarem takim jest wykonanie polecenia. Jednakże ciężary przyszłe nie mogą obniżyć podstawy opodatkowania, zatem, jak już zostało wspomniane, by móc skorzystać ze zwolnienia, należy wykonać polecenie. Jednocześnie NSA podkreślił, iż nie ma w tej sytuacji znaczenia, czy podmiotem, na rzecz którego wykonane zostanie polecenie będzie osoba trzecia, darczyńca, czy też sama obdarowana. Polecenie może mieć także na celu korzyść ogółu społeczeństwa. Należy zaznaczyć, że wykonanie polecenia nie stanowi swoistej formy „odpłaty” za świadczenie otrzymane od darczyńcy. NSA krytycznie odniósł się do stanowiska wyrażonego przez organ podatkowy, a popartego przez Wojewódzki Sąd Administracyjny, które zawężało definicję polecenia na potrzeby prawa podatkowego. NSA wskazał, że instytucji tej nie można w prawie podatkowym wykładać odmiennie niż w prawie cywilnym, gdyż należy to wyłącznie do kompetencji ustawodawcy, a zakaz stosowania rozszerzającej wykładni prawa podatkowego został wprost wyrażony w przepisie art. 217 Konstytucji RP. Sąd I instancji nie mógł zatem powoływać się na cel ustawy czy wolę ustawodawcy, które nie stanowią podstawy nałożenia na podatnika obowiązku podatkowego. Wskazane rozważania Sądu stanowią podstawę omawianej „rewolucji” w podatku od spadków i darowizn.

Do zagadnienia poruszonego w wyroku NSA odniosło się w komunikacie Ministerstwo Finansów, które wskazało, że pomimo braku opodatkowania podatnik będzie musiał zapłacić podatek z tytułu nabycia w wyniku wykonania polecenia, przy czym obowiązują tu te same kwoty wolne i warunki zwolnienia jak w przypadku darowizny.

Istotnym dla podatników chcących skorzystać ze zwolnienia z opodatkowania darowizny zawierającej polecenie jest fakt, iż dla ważności i skuteczności polecenia nie ma znaczenia czy zostanie ono nałożone na obdarowanego przed zawarciem umowy darowizny, czy też już po jej wykonaniu, co podkreślił NSA w swoim orzeczeniu. Zdaje się, że ten aspekt może odegrać w praktyce podatkowej bardzo ważną rolę.

Jeżeli chcesz dowiedzieć się więcej na temat możliwości zwolnienia z podatku od spadków i darowizn, skontaktuj się z Kancelarią.