2018-07-27

13 lipca 2018 zaczęła obowiązywać nowa ustawa z dnia 1 marca 2018 r. o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu. Adresatami ustawy są przede wszystkim tzw. instytucje obowiązane . Zdecydowanie więcej podmiotów niż dotychczas (także niezwiązanych z sektorem finansowym) musi przestrzegać jej przepisów. Do ich stosowania zobowiązane są m.in. biura rachunkowe prowadzące działalność w zakresie usługowego prowadzenia ksiąg rachunkowych, przedsiębiorcy świadczący usługi zarządcze (zakładanie jednostek organizacyjnych, pełnienie funkcji w organach spółek, zapewnienie innej jednostce siedziby lub adresu prowadzenia działalności), pośrednicy w obrocie nieruchomościami i instytucje pożyczkowe w rozumieniu ustawy o kredycie konsumenckim. Wreszcie, ustawa dotyka fundacji, stowarzyszeń i przedsiębiorców, którzy przyjmują lub wykonują płatności gotówkowe w kwocie co najmniej 10 tys. EUR – nawet, jeśli ta płatność następuje w kilku operacjach, które zdają się być ze sobą powiązane.

W zakresie wykonywania obowiązków przez instytucje obowiązane nie wystarczy, tak jak było to dotychczas, wyznaczenie osoby odpowiedzialnej za wykonanie/wdrożenie obowiązków określonych w ustawie. Od 13 lipca odpowiedzialność za wdrożenie przepisów nowej ustawy ponoszą wyznaczeni członkowie kadry kierowniczej wyższego szczebla lub członkowie zarządu lub innego organu zarządzającego. Oprócz tego konieczne jest wyznaczenie pracownika zajmującego kierownicze stanowisko odpowiedzialnego za zapewnienie zgodności działalności instytucji obowiązanej oraz pracowników i innych osób wykonujących czynności na jej rzecz z przepisami ustawy. Wyznaczony pracownik jest również odpowiedzialny m.in. za przekazywanie w imieniu instytucji obowiązanej zawiadomień do Generalnego Inspektora Informacji Finansowej (GIIF).

Od 13 lipca 2018 r. instytucje obowiązane są zobowiązane do rozszerzenia obowiązujących procedur. Będzie to nie tylko, tak jak do tej pory wewnętrzna procedura w zakresie przeciwdziałania praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu, ale także wewnętrzna procedura anonimowego zgłaszania naruszeń przepisów z zakresu przeciwdziałania praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu.

Wszystkie działania zapobiegające praniu pieniędzy powinny być opisane w procedurze wewnętrznej instytucji obowiązanej. Musi ona przewidywać sposób weryfikowania wiarygodności klientów, sposób dokumentowania tej weryfikacji i przechowywania dokumentów oraz tryb wypełniania obowiązków wobec GIIF. Te obowiązki informacyjne to m.in. przedstawianie na żądanie oceny ryzyka, dokumentacji związanej ze stosowaniem środków bezpieczeństwa finansowego oraz informowanie i zawiadamianie o podejrzeniu prania pieniędzy.

Procedura anonimowego zgłaszania określa m.in. osobę odpowiedzialną za odbieranie zgłoszeń, sposób odbierania zgłoszeń, sposób ochrony pracownika dokonującego zgłoszenia, zasady zachowania poufności w przypadku ujawnienia tożsamości osób lub gdy ich tożsamość jest możliwa do ustalenia.

Dla instytucji obowiązanych oznacza to konieczność aktualizacji i dostosowania do nowych regulacji pierwszej z ww. procedur i przygotowania drugiej do 13 lipca 2018.

Nowym obowiązkiem instytucji obowiązanych jest również konieczność opracowania i wdrożenia oceny ryzyka w formie papierowej lub elektronicznej. Należy w niej zidentyfikować i ocenić ryzyko związane z praniem pieniędzy i finansowaniem terroryzmu odnoszące się do działalności instytucji obowiązanych, z uwzględnieniem czynników ryzyka dotyczących klientów, państw lub obszarów geograficznych, produktów, usług, transakcji lub kanałów ich dostaw. Przy ocenianiu ryzyka mogą również uwzględniać obowiązującą krajową ocenę ryzyka, jak również sprawozdanie Komisji Europejskiej. Ocena powinna wskazywać, jakie cechy klienta lub okoliczności transakcji mogą świadczyć o niewielkim, zwykłym lub podwyższonym ryzyku, że klient w istocie wykorzystuje nas do prania pieniędzy. W oparciu o ocenę ryzyka stosuje się uproszczone, zwykłe lub wzmożone środki bezpieczeństwa finansowego, sprowadzające się do weryfikacji kontrahenta.

Pierwszą ocenę ryzyka trzeba sporządzić w terminie sześciu miesięcy od dnia wejścia w życie ustawy, czyli do 13 stycznia 2019 r. Ocena ryzyka powinna być aktualizowana w razie potrzeby, nie rzadziej jednak niż co dwa lata.

Do Generalnego Inspektora należało przekazywać informacje o transakcjach przekraczających 15 tys. euro w terminie 14 dni po upływie każdego miesiąca kalendarzowego. Od 13 lipca 2018 termin ten został skrócony do 7 dni od dnia przyjęcia wpłaty lub dokonania wypłaty środków pieniężnych lub transakcji płatniczej transferu środków pieniężnych. 

Nowe przepisy zwiększają do 1 mln euro wysokość kar pieniężnych, jakie GIIF może nałożyć na instytucje obowiązane.

Osoba działająca w imieniu lub na rzecz instytucji obowiązanej, która nie dopełnia obowiązku przekazania GIIF zawiadomienia o okolicznościach, które mogą wskazywać na podejrzenie popełnienia przestępstwa prania pieniędzy lub finansowania terroryzmu, lub obowiązku przekazania GIIF zawiadomienia o powzięciu uzasadnionego podejrzenia, że określona transakcja lub wartości majątkowe będące przedmiotem tej transakcji mogą mieć związek z praniem pieniędzy lub finansowaniem terroryzmu, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5. Tej samej karze podlega osoba, która przekazuje GIIF nieprawdziwe lub zataja prawdziwe dane dotyczące transakcji, rachunków lub osób.

Natomiast kto udaremnia lub utrudnia przeprowadzenie czynności kontrolnych podlega grzywnie.